Bích Xuân (và hình ảnh)
Một
buổi sáng nắng vàng rực rỡ, tôi chuẩn bị đi một
vòng ngoài chợ trời
cách nhà tôi hơn cây số rưỡi. Đi chợ trời
cũng có cái thú, đến đó mua
thứ gì cũng có, như cái áo thun mới mua ở
ngoài chợ trời rẽ hơn phân
nửa ở tiệm. Nói chung món nào bán ở chợ
trời cũng rẻ hơn là mua ở tiệm
nhất là áo quần, giày dép, mũ, xách
cho đến những hàng trái cây, hàng
thịt, hàng cá, gà quay và dụng cụ cho
phòng tắm, nhà bếp…Hàng bán
áo
quần là đông khách nhất vì 2, 3 euro một
cái nên người mua mặc sức chọn
lựa. Những biển hiệu trên áo quần mới này đều bị
cắt bỏ hết. Áo quần
này những tiệm bán không chạy, cuối
cùng bán cho những người chuyên
thầu những mặc hàng bị ứ đọng để thẩy ra chợ trời.
Ở
Pháp, thị xã nào cũng có những khu chợ trời, 3 ngày mỗi tuần, có nơi 2
ngày. Chợ trời có nơi vào ngày thứ ba, thứ sáu. Nơi khác, thứ bảy, chủ
nhật…Người bán ở chợ bán đủ 3 ngày, có người bán năm, hoặc bảy ngày
một tuần, nếu họ có sức khỏe và những khu chợ trời khác còn chỗ. Những
người buôn bán này không cố định phải bán một chợ mà họ được quyền bán
nhiều khu chợ trời khác nhau . Chợ trời có đủ 4 mùa, có điều lạ, dầu
cho trời lạnh dưới không độ âm, khách cũng trùm khăn, đội mũ, mang bao
tay, áo ấm đi ra chợ trời coi hôm nay có thứ gì mới lạ không ?
Để
giữ chỗ cho cả năm, tháng nghĩ hè người bán ở chợ
trời vẫn phải trả
tiền. Không mua một nơi cố định, người bán sẽ bị đổi chỗ
lung tung, chủ
chợ chỉ chỗ nào thì lấy chỗ đó, bán
buổi nào chủ chợ thâu tiền buổi
đó. Chợ đông nhất vào lúc 10 giờ 30
sáng và tan vào lúc 1 giờ chiều.
Trong
thị xã tôi ở có 3 khu vực tổ chức chợ trời. Khu chợ
trời tôi đến hôm
nay có hai ngày chợ trong tuần, thứ ba và thứ
sáu. Khu chợ trời này
ngay nơi tòa đô chính của thị xã. Trong chợ
có 8 gian hàng bán trái
cây, 9 hàng thịt đủ loại như : dê, thỏ, gà,
ngựa…xúc xích khô. 4 hàng
cá, 2 gian hàng bánh, hàng thức ăn tươi.
Gian hàng trái cây khô, của Bồ
Đào Nha, Tây Ban Nha, Ý, ngoài ra có
hơn 50 gian hàng như : hoa tươi,
đồ trang sức, vòng vàng giả, mỹ phẩm, kính mắt,
áo quần, hàng vải,
rideaux…
Có
những khu chợ trời, đậu xe nơi công cộng phải trả tiền dầu là ngày chủ
nhật (thứ bảy thì đưọc free, một tuần được đậu xe miễn phí một ngày và
lễ). Hầu hết người ta đến chợ trời ngày chủ nhật nên không ai để ý, khi
ra về mới thấy hàng xe đậu hai bên lề đường đều dính phạt « bươm bướm »
xanh trên xe.
Vì có ba ngày chợ trời nên số người đi
làm cho công sở
có quyền phụ bán hàng với vợ ngày cuối
tuần, nhưng họ không được cấp
giấy phép để hành nghề buôn bán vì
đã có công việc làm rồi. Sau khi có
giấy phép, người bán nộp đơn xin chủ chợ trời, chủ chợ sẽ
sắp chỗ cho
mình, (người buôn không có quyền chọn lựa).
Chủ chợ cũng có quyền từ
chối món hàng mình muốn đặt bán với
lý do trong chợ đã có người bán món
hàng đó rồi. Nhưng cũng có nhiều chợ có đến
5,7 gian hàng bán cùng một
món . Chủ chợ sắp mỗi gian hàng này ở mỗi
góc xa xa. Những người bán
kiểu này là bán hàng rong họ đến bán
thử, nếu được, lần sau đến bán
tiếp, nếu thấy ế họ « chuồn » luôn… Mỗi
tuần có 3 ngày chợ, con buôn
phải có mặt bán đủ 3 ngày, luật như vậy là
để lúc nào chợ cũng có đông
người bán.
Người
bán ở chợ trời khi về hưu, không được quyền sang nhượng chỗ bán của
mình lại cho ai, nếu có, hai bên thương lượng với nhau rồi người mua
cứ đưa tiền khơi khơi cho người sang lại chỗ. Nhưng người sang chỗ
phải xin phép người chủ chợ và đưa bao thư thật đầy cho chủ chợ, lúc
đó chủ chợ mới nhắm…mắt để cho người mới này vào chợ tiếp tục bán món
hàng vừa được sang lại.
Chủ
chợ là người làm việc cho nhóm người thầu, họ có nhiệm vụ trông coi, và
sắp xếp chỗ cho giới buôn bán, phần đông chủ chợ là người trong gia
đình hoặc bà con với người thầu.
Chợ trời ai muốn bán gì thì bán, ví
dụ : một chợ ba, bốn tiệm gà quay, nhưng có chợ chỉ
một người bán gà
quay thôi, bởi chủ chợ đã bị người bán gà
này đã mua đứt bằng cách hối
lộ tiền, nên chủ chợ không cho người khác đến
bán món gà nướng nữa. Mỗi
lần thâu tiền chợ, lúc nào chủ chợ cũng có
tiền « típ » và lúc nào
những người bán trong chợ cũng làm chủ chợ vui
lòng, chủ chợ mua gì
không ai tính tiền.
Một
người Việt Nam tên Nam gà, vì cách ướp gà sả tiêu của ông rất mặn mà
thơm, ngon. Tôi tìm ông đến ông. Ông bán hai loại gà nướng lớn và nhỏ
trong hai ngày thứ bảy và chủ nhật. Mỗi ngày ông bán được 200 con.
Loại gà nhỏ ông mua vào 2 euro, bán ra 7 euro. Gà lớn nuôi ở nông trại,
ông mua một con giá 3,50 euro, bán 13 euro. Ông cho biết cách đây 10
năm chỉ việc xin vào bán gà nướng ở chợ trời thôi mà ông phải đưa bao
thơ cho chủ chợ trong đó có 2.500 euro, một thời gian bán gà quay, ông
mua được căn Appartemnt 40.000 euro. Thấy bán gà nướng tiền vào túi dễ
dàng, ông xin thêm 4 m² trong một khu chợ trời khác để bán gà, và bao
thơ lần này nặng ký đến 7000 euro, nhưng chủ chợ từ chối vì trước ông
Nam đã có người khác tặng chiếc xe hơi mới keng cho chủ chợ rồi.
Tôi hỏi :
- Chợ trời có gì đặc biệc mà người ta phải mất
tiền để được vào đó, mùa hè thì
không sao đến mùa đông lạnh từng khía
da…
Ông Nam nói :
-
Ừ, vậy đó ! Xin vào bán ở chợ rất khó,
mà muốn bán gà nướng còn khó
hơn, có nhiều chợ trời nằm trong khu giàu, nhất là
Paris ở quận 8, 15,
và 16 bán cái gì cũng gấp hai, ba lần ở chợ
khác, nên phải có bao thư
cho chủ chợ…
- Chợ trời thường xẩy ra những chuyện gì ?
-
Thỉnh thoảng cảnh sát vào thình lình để xét giấy tờ, người bán không
khai báo sẽ bị phạt ngay như trường hợp của tôi, vợ bị cảm tôi mướn tạm
người đứng bán, cảnh sát đến hỏi và tôi bị phạt 1.500 euro vì mướn
người trái phép.
Ông Nam ngưng nói, móc trong áo ra bao thuốc
lá, rút một điếu châm lửa hít một hơi rồi
nói:
-
Gà quay là món dễ bán nhất ở chợ trời, các món khác khuất lại để mua
lần sau chứ đói là phải ăn . Gần trưa nghe thơm phức mùi gà nướng nên
ai cũng muốn mua…
Ông Nam phì phà khói thuốc vừa nói với lời hằn hộc :
-
Chủ chợ trời ở đây là thằng mị dân ăn hối lộ đủ mọi
cách. Trong chợ
trước kia chỉ mình tôi bán gà nướng
thôi, tôi đã bao thư cho nó để độc
quyền bán gà nướng, nó gật đầu hứa, nhưng lại cho
người thứ hai vào chợ
bán gà nướng, rồi đến người thứ ba…Bây giờ
số gà nướng của tôi bán ra
mỗi ngày chỉ được 30, con thôi.
- Ở Pháp mà cũng hối lộ cho chủ chợ vậy sao ! Gà
bán ra ít hơn so với lần trước thì có đủ
chi phí không ?
Ông Nam gà nói :
-
Giới bán buôn ai cũng biết chủ chợ hối lộ mà
không dám làm gì, mình
thưa nó thì mình cũng mất chỗ để bán. Chủ
chợ có đủ quyền hành ở trong
tay, vào đây thì phải chịu
thôi…Gà bán ít tôi phải
xin bán thêm các
món khác như : Cơm chiên, chả giò, gỏi cuốn,
gà xào với rau cải…
Tôi lại tò mò :
- Gà nướng bán không hết thì làm sao ?
-
Gà còn lại thì đem cho bạn bè, cho người
bán cá trong chợ, hàng cá bán
không hết họ cũng cho tôi. Gà đem về làm
gà xào chua ngọt, gà làm cơm
chiên để chủ nhật bán tiếp, gà làm thứ
khác không xuể thì đem vất đi.
Tôi đã biết số khách của mình có bao
nhiêu rồi nên gà nướng vừa đủ để
bán. Gà dư, gà thiếu có ngày
không chênh lệch bao nhiêu.
- Ông có thấy người giàu sang đi chợ trời không ?
-
Sao lại không, mấy bà nhà giàu cứ đi loanh quanh trong chợ trời mua ba
các thứ để chùi chân ở trong xe hơi, khăn để chùi nhà, để rửa chén,
giày, dép đi trong nhà…Giàu nghèo chi cũng thích ra chợ trời ráo !
- Có khi nào con buôn ở trong chợ đánh nhau không ?
- Có chớ.
- Tại sao ?
- Thì bên này lấn qua chổ bên bia vài ba phân là có chuyện…
- Lúc đó thì cảnh sát đến ?
- Không, chủ chợ đến dàn sếp.
- Ngoài mấy chuyện này ra ở chợ trời có
chuyện gì lạ nữa không ?
- Thỉnh thoảng có khách bị ngất xỉu, có người bị móc túi vậy thôi…
- Mùa đông đứng bán ngoài trời mấy tiếng
đồng hồ lạnh buốt chịu sao nổi, và lạnh nhất là ở
đâu ?
-
Thường thì lạnh nhất là hai lòng bàn chân đến đầu gối, tồi vùng thắc
lưng rồi đến hai bàn tay. Phải có máy sưởi để bên cạnh chứ không
thì…chết cứng.
Thình
lình trời bỗng kéo mây đen, gió thổi
ù ù rồi sấm chớp ầm ầm. Cơn mưa to
lớn đổ xuống thật nhanh, khách vội vã chạy tránh
mưa dưới những cây dù
của người chủ hàng trong chợ. Cơn mưa kéo dài 15
phút, tôi đứng tránh
mưa dưới cây dù của người bán trái
cây nhìn sang bên gian hàng phía
trước gian hàng bán áo quần trưng bày
trêm sạp. Người đàn ông mặc quần
jean, áo jacket hối hả trải tấm dãi dầu trên đống
áo quần để tránh
những gịot mưa bắn vào.
Tôi đứng nép người vào bên trong, nhưng
nước mưa bắn vào hai ống quần bị ướt đẫm. Tôi đưa mắt người bán hàng
phía trước, rồi nhìn mặt đường ướt sũng những cơn mưa nặng hạt mà tôi
không trù tính là sẽ có mưa.
Trời
hết mưa, tôi cảm ơn người bán hàng để tôi tránh cơn mưa. Trên suốt con
đường trở về nhà, tôi cứ suy nghĩ hoài về những người bán hàng ở ngoài
chợ trời hôm nay…
Bích Xuân
|